Ludzkość doprowadziła do przesunięcia się skorupy ziemskiej
11 lipca 2025, 10:21W ciągu ostatnich 200 lat ludzkość wybudowała tyle zapór wodnych, że masa nagromadzonej wody doprowadziła do przesunięcia się skorupy Ziemi w stosunku do osi obrotu naszej planety. Pierwsza ze zmian została wywołana przez zapory wybudowane w Amerykach, drugą zaś spowodowało budowanie zapór w Afryce i Azji.
Niezwykły skarb w Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego
10 lipca 2025, 13:40Starsza pani przyszła i z trzymanej w dłoni reklamówki wyjęła mapę. Kuratorka spojrzała na nią i oniemiała. Widziała przed sobą coś tak niewiarygodnego, że musiała się upewnić. Zajrzała do przechowywanego w bibliotece atlasu i zyskała pewność. Przed nią leżał jedyny na świecie zachowany egzemplarz pierwszego i jedynego wydania mapy „Nova Absolutque Russiae, Moscoviae et Tartariae descriptio” Anthony'ego Jenkinsona.
Autonomiczny robot przeprowadził pierwszy samodzielny zabieg chirurgiczny
10 lipca 2025, 10:11Robot chirurgiczny, który uczył się fachu obserwując materiały wideo z prawdziwych operacji, samodzielnie przeprowadził zabiegi ex vivo usunięcia woreczka żółciowego. Podczas testów robot operował realistycznego manekina, w którym umieszczono ludzkie tkanki. Maszyna reagowała na polecenia głosowe i uczyła się w trakcie zabiegów, podobnie jak początkujący chirurg uczy się podczas operacji od swojego mentora. Robot radził sobie nawet z nieprzewidzianymi sytuacjami, na jakie natykają się chirurdzy w czasie codziennej pracy.
Miejsca kultu pokazują, że Wyspa Wielkanocna nie rozwijała się w izolacji
10 lipca 2025, 08:41Po analizie miejsc rytualnych i wielkich struktur na Polinezji naukowcy zakwestionowali pogląd, jakoby cywilizacja Wyspy Wielkanocnej (Rapa Nui) rozwijała się w izolacji. Wyspa została zasiedlona przez ludzi, którzy przemieszczali się z zachodu na wschód. W wyniku szybkiej migracji z Tonga i Samoa ludzie zamieszkali w wielu odległych miejscach, jak Hawaje, Nowa Zelandia i Rapa Nui. Obecnie uważa się, że po początkowej kolonizacji wyspy wschodniej części Polinezji, przede wszystkim zaś Wyspa Wielkanocna, były izolowane od reszty Pacyfiku.
Nawet w epoce lodowej Arktyka nie była w całości pokryta lodowcem
9 lipca 2025, 08:22W środowisku naukowym od dawna trwa debata, czy w czasie okresów największego ochłodzenia Arktyka była cała pokryta lodowcem szelfowym o grubości dochodzącym do 1 kilometra. O istnieniu takiego lodowca ma świadczyć podmorski krajobraz Arktyki i dane geochemiczne. Międzynarodowy zespół naukowy z Norwegii, Niemiec i Wielkiej Brytanii poinformował na łamach Science Advances, że zmiany bioproduktywności wody nie uprawniają do stwierdzenia, by w czasie ostatnich 750 tysięcy lat w Arktyce istniał lodowiec rozciągający się mniej więcej od Svalbardu po Islandię.
Szybkie zmiany demograficzne przekształcają rodziny na całym świecie
4 lipca 2025, 10:45Szybkie zmiany demograficzne przekształcają rodziny na całym świecie. Spadająca dzietność i coraz dłuższe życie powodują, że w rodzinach dochodzi do zmian relacji pomiędzy krewnymi. Naukowcy z Instytutu Badań nad Demografią im. Maxa Plancka (Niemcy), Uniwersytetu Stanforda (USA) oraz Uniwersytetu Nauki i Technologii Huazhong (Chiny) postanowili przeanalizować, jak tempo zmian demograficznych wpływa na liczbę i wiek krewnych w ramach rodziny. Z ich badań wynika, że osoby w niemal tym samym wieku mogą mieć znacząco różną liczbę krewniaków tych samych stopni.
Pierwsze dowody na supernową Ia, która powstała w wyniku podwójnej eksplozji
3 lipca 2025, 09:17Po raz pierwszy znaleziono dowody na istnienie gwiazdy, która zakończyła życie w podwójnej detonacji. Naukowcy, którzy za pomocą Very Large Telescope – należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) – badali pozostałości supernowej SNR 0509-67.5 zauważyli wzorzec świadczący o tym, że gwiazda eksplodowała dwukrotnie. Eksplozje supernowych wyznaczają zwykle śmierć masywnych gwiazd. Jednak nie zawsze. Supernowe typu Ia powstają w wyniku eksplozji białych karłów.
Na którym boku sypiają koty i dlaczego go wybierają?
27 czerwca 2025, 07:31Dla zwierząt układanie się do snu na konkretnym boku jest związane nie z komfortem, ale przetrwaniem. Śpiące zwierzę jest bowiem szczególnie podatne na ataki drapieżników. Koty sypiają 12–16 godzin na dobę. Najchętniej wybierają miejsca wyniesione, gdzie drapieżnik może podejść do nich wyłącznie od dołu. Uczeni chcieli sprawdzić, czy zwierzęta te preferują jeden z boków podczas snu.
Bumerang z Podhala może mieć około 40 tysięcy lat
26 czerwca 2025, 08:32Jaskinia w Obłazowej na Podhalu to bardzo ważne stanowisko archeologiczne z paleolitu. Prace archeologiczne prowadzone tam są od 1985 roku, a w ich trakcie dokonano odkryć, które całkowicie zmieniły poglądy na prehistorię polskiej części Karpat Zachodnich. Dzięki nim wiemy, że jaskinia była wielokrotnie zamieszkiwana przez neandertalczyków od około 100 do 40 tysięcy lat p.n.e., a przez kolejne tysiąclecia korzystał z niej H. sapiens.
Obserwatorium Very Rubin pokazało swoje możliwości. A to dopiero początek
24 czerwca 2025, 18:32Właśnie uruchomione Obserwatorium im. Very C. Rubin – o jego publicznym debiucie informowaliśmy tutaj – pokazało swoją moc. W ciągu zaledwie 10 godzin obserwacji, przeprowadzonych w ciągu 7 nocy, obserwatorium astronomiczne okryło 2104 nowe asteroidy, w tym 7 asteroid bliskich Ziemi, 11 asteroid trojańskich i 9 obiektów transneptunowych.
